วัยทองหลายคนคงเคยได้ยินคำนี้มาก่อน
แต่อาจจะไม่ได้มาลองทำความเข้าใจในอาการวัยทองกันมากนัก วัยทองในความหมายของทางการแพทย์นั้นหมายถึง ภาวะอาการอย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นกับบุคคลเพศหญิงในวัยที่หมดประจำเดือนแล้วเท่านั้น
มักจะเกิดขึ้นในช่วงอายุประมาณ 45-55 ปี
และตัวการที่สำคัญก็คือ ฮอร์โมนเอสโตรเจน ซึ่งทำหน้าที่หลักในการควบคุมอวัยวะในระบบเจริญพันธุ์ การแสดงออกทางกายภาพของเพศหญิงการมีประจำเดือนและมีบุตร
ซึ่งยังมีผลต่ออวัยวะอื่นๆ ด้วยไม่ว่าจะเป็นกระดูก เส้นโลหิต หัวใจ และสมอง เป็นต้น ซึ่งฮอร์โมนเอสโตรเจนในร่างกายส่วนใหญ่สร้างมาจากรังไข่นั่นเอง และเมื่อรังไข่หยุดการทำงานลงก็จะทำให้ไม่มีประจำเดือนและการสร้างฮอร์โมนเพศหญิงจากรังไข่อีกต่อไป
นอกจากฮอร์โมนเอสโตรเจนที่มีการสร้างมาจากรังไข่แล้วยังมีฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนอีกตัวหนึ่ง ซึ่งฮอร์โมนทั้ง 2 ตัวนี้ที่ลดลงจะทำให้เกิดอาการเปลี่ยนแปลงของร่างกายและจิตใจต่างๆ ตามมาเป็นอาการของวัยทองนั่นแง
อาการของวัยทอง
1.อาการร้อนวูบวาบตามตัว มักจะเกิดขึ้นในช่วงเวลาสั้นๆ ในระยะแรกและจะมีความรุนแรงแตกต่างกันไปในแต่ละคน
2.ปัญหาเกี่ยวกับเพศสัมพันธ์ เนื่องมาจากน้ำหล่อลื่นในช่องคลอดจะลดน้อยลงจากการเปลี่ยนแปลงฮร์โมนเอสโตรเจนและรวมไปถึงความต้องการทางเพศที่เปลี่ยนแปลงไปด้วย
3.อารมณ์หงุดหงิดและแปรปรวนได้ง่าย
4.ประจำเดือนมีความผิดปกติไป ทั้งปริมาณและระยะเวลาในการมีประจำเดือนในแต่ละครั้งเมื่อเข้าใกล้ช่วงวัยหมดประจำเดือน
5.ความจำแย่ลงและหลงลืมได้ง่ายขึ้น
6.ความเสี่ยงในการเกิดโรคหลายชนิดซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับฮอร์โมน ได้แก่ กระดูกพรุน โรคหัวใจ และหลอดเลือด โรคอัลไซเมอร์และมะเร็งของลำไส้ใหญ่ เป็นต้น
7.ปัญหาเรื่องการนอน นอนหลับยาก ตื่นเร็ว อาจจะตื่นกลางคืนและเหงื่อออกมาก
8.การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพอื่นๆ เช่น มีการสะสมไขมันตามร่างกายมากขึ้น ปวดศีรษะบ่อยๆ ผิวหนังจะแห้งและบางลงซึ่งเกิดเป็นแผลได้ง่าย ผิวหนังมีผื่นแพ้ง่าย และเส้นผมจะหยาบแห้งและบางลงเกิดการหลุดร่วงได้ง่าย เป็นต้น
9.มีอาการติดเชื้อของทางเดินปัสสาวะโดยจะพบได้บ่อยขึ้น ซึ่งรวมไปถึงอวัยวะสิบพันธุ์อย่างช่องคลอดและมดลูกด้วย
สิ่งที่เราต้องทำและเตรียมตัวเพื่อเข้าสู่วัยทอง
– รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ที่ย่อยง่ายเป็นหลักและเพิ่มการกินแคลเซียมให้มากขึ้นเพราะเอสโตรเจนที่ลดลงทำให้มีการสะสมแคมเซียมในกระดูกลดลง อาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นม โยเกิร์ต พืชตระกูลถั่ว เต้าหู้ งาดำ
– ปลาที่รับประทานพร้อมก้างได้ ผักใบเขียว เป็นต้น นอกจากนี้อาหารที่รับประทานควรควบคุมระดับไขมันให้ดี โดยงดรับประทานอาหารที่มีคอเลสเตอรอลสูง
– ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เช่น การเดิน การวิ่งเหยาะๆ เต้นรำ รำมวยจีน เต้นแอโรบิค เป็นต้น ทั้งนี้ก็ต้องดูว่ามีโรคร่วมอื่นๆ ไหมเช่น โรคข้อเสื่อมก็อาจจะต้องเลือกการว่ายน้ำแทนการวิ่ง เป็นต้น
– ฝึกการควบคุมอารมณ์ให้มีความคิดในทางบวก ทุสมาธิอย่างสม่ำเสมอและทำจิตใจให้แจ่มใสเบิกบาน ในทางศาสนาแล้วการมีสติรู้ตัวว่าเรามีสภาวะอย่างไรจะช่วยเรื่องอารมณ์ที่แปรปรวนได้มาก
– เลิกบุหรี่และแอลกอฮอล์ ซึ่งเป็นปัจจัยและสาเหตุของความรุนแรงที่อาจะเพิ่มขึ้นได้ของอาการวัยทองนั่นเอง
– ตรวจร่างกายอย่างสม่ำเสมอ ปีละ 1 ครั้ง ตรวจเช็คความดันโลหิต ตรวจเลือดหาระดับไขมัน ตรวจโรคที่เกิดจากความเสี่ยงต่างๆ ในช่วงอายุ เช่น มะเร็งปากมดลูก มะเร็งเต้านม เป็นต้น และตรวจหาความหนาแน่นของกระดูก รวมทั้งการตรวจระดับของฮอร์โมนด้วย เพราะระดับฮอร์โมนที่ผิดปกติไปมาก แพทย์สามารถพิจารณาให้ฮอร์โมนทดแทนได้
ฮอร์โมนทดแทนคืออะไร
ฮอร์โมนทดแทน คือ ฮอร์โมนเอสโตรเจนชนิดสกัดจากธรรมชาติโดยมีโครงสร้างเดียวกับฮอร์โมนเอสโตรเจนในร่างกาย ซึ่งจะต้องให้ร่วมกับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน ทำให้ผู้ที่ได้รับมีฮอร์โมนตามธรรมชาติเหมือนตอนก่อนที่จะหมดประจำเดือน
ผลของฮอร์โมนทดแทน
ผลของฮอร์โมนทดแทน คือจะไปลดอาการของวัยทองทั้งหมด เช่น ลดการซึมเศร้า เหนื่อยง่าย ใจสั่น นอนไม่หลับ ทำให้ผิวหนังชุ่มชื้น อักเสบน้อยลง ผมจะร่วงน้อยลงและดกดำขึ้น ช่วยในเรื่องของความจำ ทำให้ความหนาแน่นของกระดูกมากขึ้นแต่ต้องได้รับแคลเซียมและออกกำลังกายที่เหมาะสมร่วมกัน ซึ่งผลของฮอร์โมนทดแทนจะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล
ชนิดของฮอร์โมนทดแทน
• ฮอร์โมนทดแทนสำหรับผู้ที่ผ่าตัดมดลูกออกแล้ว จะมีแค่ฮอร์โมนเอสโตรเจนเพียงอย่างเดียว
• ฮอร์โมนทดแทนสำหรับผู้หญิงที่ยังมีมดลูกอยู่ เป็นฮอร์โมนที่ประกอบด้วยเอสโตรเจนและโปรเจสเตอ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดปกติหรือมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก
ฮอร์โมนทดแทนสำหรับผู้หญิงที่ยังมีมดลูก
• Cyclic regimen เป็นการให้ฮอร์โมนในปริมาณที่ต่างกันตามช่วงเวลาหนึ่งรอบซึ่งจะคล้ายกับการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายเรา แบ่งเป็นเอสโตรเจนเดี่ยว 21 วันและใน 12 วันหลังจะมีโปรเจสเตอโรนผสมด้วย ซึ่งจะทำให้มีประจำเดือนสม่ำเสมอ เหมาะสำหรับใช้กับผู้ที่อยู่ในวัยเปลี่ยนหรือวัยหมดประจำเดือนช่วงต้น
• Continuous combined regimen เป็นการให้เอสโตรเจนร่วมกับโปรเจสเตอโรนในปริมาณที่เท่ากันทุกวัน ซึ่งจะทำให้ไม่มีประจำเดือน ฮอร์โมนแบบนี้จะเหมาะสำหรับผู้ที่หมดประจำเดือนมานานมากกว่า 1 ปีขึ้นไป
ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน มีบทบาทอย่างไร
ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนที่มีอยู่ในฮอร์โมนทดแทน มีผลเพื่อใช้ในการป้องกันภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวและมะเร็งของเยื่อบุโพรงมดลูก เพราะฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนสามารถยับยั้งการสังเคราะห์ดีเอ็นเอ ลดการแบ่งตัวของเซลล์ และลดจำนวนตัวรับต่อฮอร์โมนเอสโตรเจนที่เซลล์เป้าหมายได้ เพราะการได้รับฮอร์โมนเอสโตรเจนอย่างเดียวอาจจะทำให้เกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกได้
อาการข้างเคียงของฮอร์โมนทดแทน
– เลือดออกกะปริบกะปรอย ซึ่งจะเกิดขึ้นในช่วงที่เริ่มใช้ฮอร์โมนทดแทน 3-6 เดือนแรกและจะหายได้เอง
– อาการเจ็บเต้านม อาการนี้จะเป็นเฉพาะช่วงแรกเท่านั้นและจะหายได้เอง
– อาการปวดศีรษะไมเกรน
– น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นจากฮอร์โมนหรือตามลักษณะของช่วงวัยก็ได้
เพราะสุขภาพคนเราเป็นสิ่งสำคัญที่จะต้องใส่ใจดูแลตลอดทุกช่วงวัย และสำหรับสาวคนไหนที่ยังอายุน้อยก็ถือว่าโชคดีอย่างมากที่คุณจะได้ทำความเข้าใจและรู้จักภาวะวัยทองกันตั้งแต่เนิ่นๆ เพื่อจะได้เตรียมรับมือกับสภาวะดังกล่าวได้อย่างถูกต้อง แต่หากใครที่เข้าสู่วัยทองแล้วก็อย่าลืมลองปฏิบัติตามคำแนะนำจากเรากันบ้างนะคะ
สำคัญคือ การดูแลสุขภาพให้แข็งแรง เริ่มจากกินอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายอยู่เสมอ นอนพักผ่อนให้เพียงพอและไม่เครียด เพียงเท่านี้ก็ถือเป็นวิธีดูแลตัวเองเบื้องต้นง่ายๆ ที่จะทำให้คุณสุขภาพกายและใจดี ไม่มีผลกระทบอันร้ายแรงจากปัญหาวัยทองได้อย่างแน่นอนค่ะ
